Financieel meerjarenbeeld

De gemeente Dalfsen is een financieel gezonde gemeente. De jaarrekeningen van de afgelopen drie jaren lieten forse overschotten zien en er was in de begrotingen voldoende financiële ruimte voor nieuwe initiatieven en projecten. Sinds vorig jaar is een duidelijke kentering zichtbaar in het meerjarenbeeld van de begroting. Positieve cijfers, structureel en incidenteel, hebben plaatsgemaakt voor negatieve saldi en zorgen bij beleidsmakers en gemeentebestuur. De overheveling van taken vanuit de overheid gaan steevast gepaard met ontoereikende middelen en er is forse stijging van kosten op alle fronten die in beperkte mate, dan wel incidenteel worden gecompenseerd door het Rijk. Ook in de financiële ondersteuning op bestaande taken worden gemeenten stelselmatig uitgekleed hetgeen leidt tot een ernstige verschraling van de uitvoering en zet de kwaliteit van dienstverlening onder druk. Voor de komende jaren wordt geen verandering verwacht en noopt Dalfsen tot herbezinning en prioritering op taken en uitgaven.

Financieel meerjarenbeeld begroting 2025-2028
De Perspectiefnota 2025-2028 noteerde, na verwerking van de meicirculaire 2024, meerjarig rode cijfers, uitgezonderd een kleine structurele plus in 2025. Het ravijnjaar 2026 en navolgende jaren lieten forse tekorten zien die Dalfsen voor stevige dilemma's stelt. Na verwerking van alle mutaties voor de begroting is dit beeld ongewijzigd. Slechts het structurele saldo voor 2025 is licht positief, maar voor de rest prijken meerjarig fors negatieve cijfers. Het tekort dat per saldo in 2025 optreedt (€1,45mln.) zal onttrokken moeten worden uit de Algemene reserve vrij besteedbaar om de incidentele lasten af te dekken.

Ondanks een nieuw kabinet zijn de financiële verwachtingen bij gemeenten niet hooggespannen voor Prinsjesdag. De doorrekening van de septembercirculaire 2024 wordt parallel aan deze begroting aan de gemeenteraad aangeboden waarmee een integrale afweging en besluitvorming door de gemeenteraad kan plaatsvinden.

Ten opzichte van de Perspectiefnota 2025-2028 is het financieel meerjarenbeeld in grote lijnen onveranderd. Er hebben wel een aantal omvangrijke mutaties bij het opstellen van de begroting voorgedaan. De belangrijkste daarvan zijn:

• Verlaging rijksbijdrage in 2025
• Overschot op Beschermd wonen
• Pensioenvoorziening Wethouders
• Leges Omgevingswet (regelend)
• Structurele mutaties uit Bestuursrapportage 2024-1
• Rentekosten

Verlaging rijksbijdrage in 2025
Het Rijk heeft in de meicirculaire 2024 aangeven een gewijzigde rekensystematiek (op basis van het BBP in plaats van 'trap op, trap af' naar voren te willen halen om grote schommelingen in de algemene uitkering te verminderen. Deze aanpassing leidt tot negatieve verschuivingen op de acressen en het LPO. Deze negatieve verschuiving wordt vanaf 2026 gecompenseerd, maar niet in 2025 om de overheid te helpen met het oplossen van financiële gaten in dat jaar in de rijksbegroting. Daarbij wordt de verlaging van landelijk €675mln. eenmalig niet gecompenseerd (€719.000 voor Dalfsen). In de Perspectiefnota is deze negatieve post als structurele last aangemerkt en wordt nu, op aanwijzing van de provincie, alsnog incidenteel verwerkt. Dit werkt positief door in het structurele begrotingssaldo en negatief in het incidentele saldo.

Overschot Beschermd wonen
De uitvoering van taken op gebied van Beschermd wonen vindt door regiogemeente Zwolle plaats. Zij ontvangen rechtstreeks de rijksmiddelen voor uitvoering van deze taak. Deze rijksmiddelen overstijgen de kosten al jaren ruimschoots waardoor Dalfsen als in de laatste drie jaren ca. €1,1mln. vanuit Zwolle als restant overgemaakt krijgt en dit in het saldo bij de jaarrekening van Dalfsen terecht komt. We hebben er nu voor gekozen om aan de voorkant structureel €600.000 als raming bij de begroting op te nemen en als dekking te benutten voor de uitvoering van diverse taken in het sociaal domein.

Leges Omgevingswet (regelend)
Met de komst van de omgevingswet hebben we geen bestemmingsplan wijzigingen meer, maar we wijzigen nog wel het omgevingsplan. In voorgaande begroting zijn geen baten uit leges opgenomen. Dit doen we nu alsnog ter hoogte van structureel €125.000.

Pensioenvoorziening Wethouders
Jaarlijks vindt een dotatie van €100.000 aan de pensioenvoorziening voor wethouders plaats. Er wordt niet ieder jaar een beroep op deze voorziening gedaan waardoor de dotatie in structurele zin niet nodig is. In de begroting 2025-2028 is deze dotatie geschrapt en wordt voorgesteld om in voorkomende situaties incidenteel de lasten te dekken uit de Algemene reserve.  

Structurele mutaties uit Bestuursrapportage 2024-1
In de bestuursrapportage over 2024 laat Dalfsen, in afwijking van voorgaande jaren, zien wat het structurele effect is van gemelde afwijkingen en nemen we die mee bij het opstellen van de begroting. In het overzicht op de laatste pagina van de bestuursrapportage valt af te lezen dat er structureel een tekort ontstaat van €1,2mln.

Rentekosten
Onlangs zijn enkele kortlopende leningen omgezet naar een langlopende lening. Dit brengt structurele extra rentelasten met zich mee ter hoogte ca. €500.000.

Financiële positie
Dalfsen is financieel een gezonde gemeente. Dit is af te leiden uit de financiële positie, met als belangrijkste onderdelen het structureel begrotingssaldo en de reserves. Het structurele begrotingssaldo is mede bepalend voor de wijze van toezicht door de Provincie en laat in onderstaande tabel in het eerstkomende begrotingsjaar 2025 een structureel overschot zien van afgerond €511.000. Daar tegenover staat een negatief begrotingssaldo na bestemming, veroorzaakt door een incidenteel tekort van €1.961.000. De opbouw van dit incidentele tekort wordt verklaard in bijlage 2. De in onderstaande tabel opgenomen structurele mutaties van de reserves worden nader onderbouwd in bijlage 3.

Indien we naar de jaren 2026 bezien, dan toont onderstaand overzicht slechts negatieve saldi. Dit stelt de gemeente voor forse uitdagingen in de komende jaren en noopt tot herbezinning doelen, taken en uitgaven. Parallel daaraan zullen de resultaten van het project Zero Based Bugetting, dat in het najaar van 2024 start, beter inzicht verschaffen in de keuzes die het gemeentebestuur kan maken en het bewustzijn bij budgethouders vergroten.

Reserves

In onderstaande tabel is het verloop van de reserves op hoofdlijnen weergegeven voor deze meerjarenbegroting. Ten opzichte van de huidige begroting 2024-2027 zijn de algemene reserves voor begrotingsjaar 2025 toegenomen met €3,3mln. en de bestemmingsreserves met €4,6mln. In de jaren 2027 en 2028 zijn de stijgingen in dezelfde lijn. Deze stijgingen zijn per reserve uitgesplitst in bijlage 4.

Weerstandsratio
De norm die wij voor ons zelf qua ratio weerstandsvermogen hebben gesteld komt op een score van 2 (uitstekend). Op basis van de berekende risico's en de reservepositie behalen we in deze begroting een ratio van 4,6 (waarderingscijfer A). Dit betekent dat de gemeente in zeer ruime mate in staat is om tegenvallers op te vangen zonder dat dit de continuïteit van de organisatie in gevaar brengt. Een nadere uitleg en onderbouwing kunt u lezen in de paragraaf Weerstandsvermogen, verderop in deze begroting.

Financiële kengetallen

De ontwikkeling van de financiële kengetallen laat zien dat:

• onze schuldenpositie en solvabiliteitsratio verslechterd door investeringen en de begrootte tekorten;
• de structurele exploitatieruimte vanaf 2026 onder druk komt te staan. Dit wordt veroorzaakt doordat het rijk onvoldoende middelen ter beschikking stelt voor de uitvoering en decentralisatie van taken;
• ten aanzien van de grondexploitaties is te zien dat de komende jaren de voorraden gronden afnemen en daarmee de kwetsbaarheid wordt verminderd. Tegelijkertijd zijn er met betrekking tot de grondexploitaties ambities en zal dat invloed hebben op de kwetsbaarheid.
• de gemeente nog de mogelijkheid heeft om meer inkomsten uit belastingen te verwerven.

Wij kunnen concluderen dat de sterke vermogenspositie afneemt en dat de structurele exploitatieruimte vanaf 2026 afneemt door de daling van de algemene uitkering.